Ventileren is belangrijk om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Na de ‘intelligente lockdown’ in maart 2020 zijn de kerkdiensten weer opgestart, met de nodige aandacht voor ventilatie en het zingen tijdens de kerkdienst. Wat zingen betreft: het RIVM adviseert goede ventilatie, maar wanneer is dit voldoende? Om aan deze vraag invulling te geven is de website eerstehulpbijventilatie.nl ontwikkeld. Deze website geeft een risicotaxatie met betrekking tot het aantal personen in een ruimte, gerelateerd aan het volume van de ruimte, de duur van de bijeenkomst, de ventilatiecapaciteit van de betreffende ruimte en of er gezongen wordt. Ook website van de PKN geeft de nodige informatie over zingen tijdens kerkdiensten. N.B. In het bericht van 14 oktober 2020 op de website van de landelijke kerk wordt gemeentezang dringend afgeraden.
Ventileren door ramen open te zetten
Inmiddels hebben veel gemeentes gebruik gemaakt van eerstehulpbijventilatie.nl. Soms ontstaan er vragen. Een veel gestelde vraag is bijvoorbeeld over het gebruik van open ramen of het tegen elkaar open zetten van deuren. Wat heeft dat voor effect? Dat is niet zo eenvoudig te zeggen. Het maakt uit of het een winderige dag is aan de rand van een dorp in Zeeland, of dat het een stille zomerdag is, hartje Amsterdam. Ook als het straks kouder wordt, zitten kerkgangers niet graag op de tocht en is het niet aantrekkelijk ramen en deuren open te houden. Kortom, het effect hangt sterk af van de omstandigheden en daarom is het ook niet als optie in de rekentool van de website opgenomen.
24-uurs ventilatie
Een andere vraag is bijvoorbeeld het advies voor 24-uurs ventilatie in kerken (RIVM-advies voor koren). Vooral bij oude monumentale kerken speelt die vraag, als er geen actieve ventilatie beschikbaar is. Hoe kun je dan 24 uur ventileren? Nu worden deze kerken eigenlijk op een natuurlijke manier geventileerd door de kieren en naden. En dat gaat 24 uur per dag door. Bij mechanische ventilatie volstaat het om tussen diensten minimaal eenzelfde tijd actief te ventileren als dat de dienst/bijeenkomst geduurd heeft (met een minimum van een uur). Bij beperkte ventilatie bijvoorbeeld doordat er alleen aan een zijde openingen te kunnen gebruiken zijn, dan is een tijdsduur van minimaal 4,5 uur aan te bevelen.
Effect verwarming
Er komen ook veel vragen over luchtverwarming. Wat is het effect van verwarming, met name als er luchtverwarming in de kerk aanwezig is? Verwarming in de kerk zorgt voor luchtcirculatie, sterker nog als er personen in de kerk aanwezig zijn dan zorgen deze personen dat hun warmte naar boven afgegeven wordt en dan gaat de lucht weer via de wanden naar beneden. Hierdoor ontstaat er weinig luchtcirculatie, ongeacht de soort verwarming. In ruimten met vloerverwarming en radiatoren zorgen de warmtebronnen voor matige luchtcirculatie. Bij luchtverwarming ontstaat veel luchtcirculatie met name bij de opwarming.
Advies luchtverwarming
Om de risico’s van verspreiding van het virus door verwarming te minimaliseren, wordt aanbevolen om de luchtverwarming te gebruiken voor de opwarming van de kerk en bij de dienst de luchtverwarming zo laag mogelijk te houden. Dat is in veel kerken ook nodig vanwege het geluid wat de luchtverwarming produceert.
Zekerheid: meten is weten
In een aantal gevallen is er behoefte aan extra zekerheid. Komt er bijvoorbeeld echt genoeg lucht binnen door die natuurlijke manier van ventileren door kieren en naden? Of klopt de ventilatiehoeveelheid op de tekening wel? Meer zekerheid kun je krijgen door metingen door een specialist te laten uitvoeren. De hoeveelheid luchtverversing kan gecontroleerd worden met het CO2-niveau. Ieder mens ademt CO2 uit, waardoor het CO2-gehalte in de ruimte stijgt, afhankelijk van het volume van de ruimte en het aantal personen. De toevoer van verse buitenlucht zorgt ervoor dat het CO2-gehalte minder snel stijgt. Door de CO2 te meten kun je controleren of dit ook inderdaad gebeurt. Een specialist kan uit metingen van het CO2-gehalte de ventilatiehoeveelheid afleiden. Datzelfde geldt voor meer complexe en specifieke vragen: niet alles is in een website te vangen en in sommige gevallen is er professioneel advies nodig.
Tekst: Kees Wisse/Kees Zandijk DWA
Voor specifieke vragen over ventilatie, verwarming, en de risico’s m.b.t. het coronavirus kunt u contact zoeken met onze partners die deskundig zijn op het gebied binnenklimaat in kerkgebouwen: